یاداشت‌های عماد رضایی‌نیک
وقتی از مؤلفه‌ی سازگاری حرف می‌زنیم مرادمان چه است؟ چه‌طور می‌شود فرزندان‌مان رفتارِ سازگارانه داشته باشند؟ سازگاری به‌معنای این است که فرد بتواند تا جایِ ممکن حداقل تأثیرگذاریِ ممکن را داشته باشد. پس به‌راحتی می‌توان دریافت که مفهوم سازگاری با سازش و ضرب‌المثلِ معروف و به‌شدت غلطِ «سوختن و ساختن» بی‌کران تفاوت دارد.
سازش، به‌معنای تسلیم‌شدن و انفعال است. سوختن و ساختن نیز به‌معنای تحمل است. ما وقتی از سازگاری حرف می‌زنیم، همیشه یک موقعیت مدنظر است. یک موقعیت که از فرد یک رفتار را انتظار دارد. سازگاری یک نوع رفتار است. یک‌نوع رفتار آموختنی که در آن فرد به محرک‌های محیط روبه‌روی‌اش توجه کرده و بر اساس آن تصمیم به‌یک رفتار اثربخش می‌گیرد. مثال ساده‌اش ترافیک است. شما در یک ترافیکِ طولانی و اعصاب‌خرد‌کُن می‌توانید رفتارِ سازگارانه یا سازش‌مآبانه داشته باشید. سازش‌مآبانه‌اش این است که تا خودِ مقصد بد‌و‌بیراه بگویید و حرص ترافیک را بخورید؛ و سازگارانه‌اش این است که تا مقصد مثلاً یک قصه‌ی صوتی یا یک قسمت از پادکست محبوب‌تان گوش دهید. اگر موقعیت را کمی لذت‌بخش و مثمر‌ثمر پایان برسانید، سازگاری کرده‌اید.
کودکان سازگار بیش از همه‌چیز روابط‌شان مطلوب و چشم‌گیر است. از جابه‌جایی و تغییر گریزان نبوده و می‌توانند با اغلب دانش‌آموزان دَمخور شوند.
برای این‌که سازگاری به‌وجود بیاید، گام اول، پذیرفتنِ عدم نارضایتی کودک است. مثلاً کودک بر این باور است که با فلان دانش‌آموز آبش توی یک جواب نمی‌رود. بهتر است از او دلایل این باور را جویا شویم. و به‌جای فاصلهگیری(که شاید گاه خود یک رفتار سازگارانه باشد) به‌فکر حل موضوع باشیم. شاید به‌این نتیجه برسیم که بهتر است دو کودک با یک‌دیگر ارتباط خاصی نداشته باشند؛ اما نه این‌که از هم فاصله بگیرند و کاری به کارِ هم نداشته باشند. معمولاً پیشنهاد اول و دمِ‌دستی همین است: “کاری به کارِ هم نداشته باشید”
این‌طور هیچ‌چیز حل نشده. یک جرقه کافی است تا آن دو به‌هم نزدیک شوند و مشکلاتِ قدیم دوباره سر باز کند.
فاصلهگیری به‌حتم می‌بایست همراه با دلیل و منطق باشد. فاصله‌گیری‌ای به‌دور از بغض و نفرت و خشم و تحمل. در واقع؛ کودک‌مان یاد می‌گیرد بنا به‌این دلایل بهتر است با فلانی رابطه صمیمی نداشته باشد. رفته‌رفته ممکن است ما شاهدِ یادگیریِ رفتارِ سازگارانه باشیم. رفتاری که در آن فرد توانایی ایجاد ارتباط متقابل و مؤثر با دیگران را داشته، و می‌تواند میزان ارزش‌مندی، توان‌مندی و اثربخشیِ خود را به‌دیگران و محیطِ پیرامونش نشان دهد.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد رفتار سازگاری این است که موجب می‌شود رفتار دیگران درک و پیش‌بینی شود.
