زمانی که اصطلاح تاب آوری برای اولین بار به گوش افراد می خورد، گمان می برند این مفهوم به معنایِ «تحمل کردن» است. از یک طرف ممکن است برداشت و ادراک شان درست باشد اما لازم است وجهِ روان شناختیِ آن را نیز دریابند.
قبل از آن که به تعریفِ « تاب آوری – Resiliency» بپردازم، لازم است بگویم، این مفهوم یک صفت و ظرفیت است و وقتی ما در ادبیات روانشناسی مؤلفه ای را صفت و ظرفیت بدانیم، به این معنا است که فرد می تواند آن را کسب کند و یاد بگیرد.
مفهوم تاب آوری خود را در سؤال زیر نشان می‌دهد:
زمانی که فرد با یک موقعیت سخت در زندگی رو به رو می شود، مواجهه و تطبیق پذیریِ او به چه صورت است؟
روان شناسان طبق مطالعات فراوان دربابِ این موضوع تعاریفِ مختلفی را برشمردند که ساده ترین شان این است:
«عـبور از سختی و پذیرش آن، ظرفیت برگشت به زندگیِ طبیعی و تواناییِ مدیریتِ بخشِ آسیب دیده زندگی»
به باور «هارولد کوهن» زمانی که افراد با موقعیت های اندوهگین، بلایای طبیعی، استرسِ سلامتی، و مشکلات روابط، شغل و تحصیل مواجه می گردند، اهمیتِ ظرفیتِ «تاب‌آوری» خود را نشان می دهد. تاب آوری به چگونگیِ تطبیق پذیری افراد به رخداد‌های زندگی شان اشاره دارد.
«کوهن» به ویژگی هایی اشاره می کند که وجود آن ها ظرفیتِ تاب آوری را ممکن می سازد.
افزایش ظرفیت تاب آوری
•داشتن یک ادراکِ خوشایند از خود و اعتمادِ کافی به خویشتن جهتِ پرورش توانمندی ها
•قابلیتِ طراحی برنامه های واقع گرایانه به طور منظم
•داشتن مهارت های ارتباطی سازنده و مؤثر
•بهره گیری و یادگیریِ مهارتِ شناختیِ حل مسئـله
به‌عقیده «جان دافی» برخی از مردم به طور ذاتی می توانند ارتباط با دیگران و موقعیت های بحرانی را با هرگونه ویژگی و مشقت بپذیرند. اما برخی دیگر؛ می توانند چگونگی غلبه بر موقعیت و تأثیرگذاری را نیز در چنته داشته باشند. به طور مثال، فرد در زمانی که با یک بحران عمیق اجتماعی رو به رو می گردد، تلاش نمی کند خود را غرقِ بحران کند و با آن پایین برود. به راه حل های برون رفت و درگیرنشدنِ آن فکر می کند. می گویند همیشه راه حل های جایگزین وجود دارد، ولو این که آن ها کم اثر باشند. ولو این که آن ها هیچ گاه به چشم مان نمی آمده.
برای رشدِ مهارت تاب آوری در وهله اول لازم است به جمله ابتداییِ فیلم «Prisoners» اشاره کنم. این جمله به بهترین وجه ممکن مبنای مفهوم تاب آوری را نشان می دهد:
مفهوم تاب آوری
«همیشه امید برای بهترین وضعیت داشته باش و خودت را برای بدترین وضعیت آماده کن»
شاید بشود از نگاهی دیگر این شاه جمله ابتدایی فیلم را با مؤلفه سازگاری نیز در هم تنید؛ این ظرفیت موجب می شود ما مؤثرانه و تاحدِامکان، کم خطر از رویدادهای ناگوار و ناخوشایند زندگی مان گذر کنیم.
تاب آوری از طرفِ دیگر، زمانی است که فرد، هنگامی که در معرض خطر و تنش قرار می گیرد، به بازسازی زندگی اش بپردازد و تلاش می کند سلامتْ و عاری از هرگونه بلا دوران مربوطه را به پایان برساند. پژوهش ها نشان می دهند، حمایت های خانوادگی در شکل گیری این مهارت نقش ویژه ای دارد. در تاب آوری ما تحمل نمی کنیم، کماکان تنفس می کنیم. اما تنفسی که تلاش داریم با رعایتِ همه جوانب، با اتکا به دانش و عقلانیت کم هزینه و کم خطر پیچِ تندِ پیش آمده را رد کنیم.
خدمات مشاوره روانشناسی و روانشناسی فردی در موسسه روانشناسی سرو
