زمانی که اصطلاح تاب آوری برای اولین بار به گوش افراد می‌خورد، گمان می‌برند این مفهوم به معنایِ «تحمل کردن» است. از یک طرف ممکن است برداشت و ادراک شان درست باشد اما لازم است وجهِ روان‌شناختیِ آن را نیز دریابند.
قبل از آن که به تعریفِ « تاب آوری – Resiliency» بپردازم، لازم است بگویم، این مفهوم یک صفت و ظرفیت است و وقتی ما در ادبیات روانشناسی مؤلفه‌ای را صفت و ظرفیت بدانیم، به این معنا است که فرد می‌تواند آن را کسب کند و یاد بگیرد.
مفهوم تاب آوری خود را در سؤال زیر نشان می‌دهد:
زمانی که فرد با یک موقعیت سخت در زندگی روبه‌رو می‌شود، مواجهه و تطبیق پذیریِ او به چه صورت است؟
روان شناسان طبق مطالعات فراوان دربابِ این موضوع تعاریفِ مختلفی را برشمردند که ساده‌ترین‌شان این است:
«عـبور از سختی و پذیرش آن، ظرفیت برگشت به زندگیِ طبیعی و تواناییِ مدیریتِ بخشِ آسیب دیده‌ی زندگی»
به باور «هارولد کوهن» زمانی که افراد با موقعیت‌های اندوه‌گین، بلایای طبیعی، استرسِ سلامتی، و مشکلات روابط، شغل و تحصیل مواجه می‌گردند، اهمیتِ ظرفیتِ «تاب‌آوری» خود را نشان می‌دهد. تاب‌آوری به چگونگیِ تطبیق پذیری افراد به رخداد‌های زندگی‌شان اشاره دارد.
«کوهن» به‌ویژگی هایی اشاره می‌کند که وجود آن‌ها ظرفیتِ تاب‌آوری را ممکن می‌سازد.
افزایش ظرفیت تاب آوری
•داشتن یک ادراکِ خوشایند از خود و اعتمادِ کافی به خویشتن جهتِ پرورش توان مندی‌ها
•قابلیتِ طراحی برنامه‌های واقع‌گرایانه به طور منظم
•داشتن مهارت‌های ارتباطی سازنده و مؤثر
•بهره‌گیری و یادگیریِ مهارتِ شناختیِ حل‌مسئـله
به‌عقیده‌ی «جان دافی» برخی از مردم به طور ذاتی می‌توانند ارتباط با دیگران و موقعیت‌ها بحرانی را با هرگونه ویژگی و مشقت بپذیرند. اما برخی دیگر؛ می‌توانند چگونگی غلبه بر موقعیت و تأثیرگذاری را نیز در چنته داشته باشند. به طور مثال، فرد در زمانی‌که با یک بحران عمیق اجتماعی روبه‌رو می‌گردد، تلاش نمی‌کند خود را غرقِ بحران کند و با آن پایین برود. به راه‌حل‌های برون‌رفت و درگیرنشدنِ آن فکر می‌کند. می‌گویند همیشه راه حل‌های جای‌گزین وجود دارد، ولو این که آن‌ها کم اثر باشند. ولو این‌که آن‌ها هیچ‌گاه به چشم‌مان نمی‌آمده.
برای رشدِ مهارت تاب‌آوری در وهله‌ی اول لازم است به جمله‌ی ابتداییِ فیلم «Prisoners» اشاره کنم. این جمله به بهترین وجه ممکن مبنای مفهوم تاب‌آوری را نشان می‌دهد:
مفهوم تاب آوری
«همیشه امید برای بهترین وضعیت داشته باش و خودت را برای بدترین وضعیت آماده کن»
شاید بشود از نگاهی دیگر این شاه جمله‌ی ابتدایی فیلم را با مؤلفه‌ی سازگاری نیز در هم تنید؛ این ظرفیت موجب می‌شود ما مؤثرانه و تاحدِامکان، کم‌خطر از رویدادهای ناگوار و ناخوشایند زندگی‌مان گذر کنیم.
تاب آوری از طرفِ دیگر، زمانی است که فرد، هنگامی که در معرض خطر و تنش قرار می‌گیرد، به بازسازی زندگی‌اش بپردازد و تلاش می‌کند سلامتْ و عاری از هرگونه بلا دوران مربوطه را به پایان برساند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند، حمایت‌های خانوادگی در شکل‌گیری این مهارت نقش ویژه‌ای دارد. در تاب‌آوری ما تحمل نمی‌کنیم، کماکان تنفس می‌کنیم. اما تنفسی که تلاش داریم با رعایتِ همه‌ی جوانب، با اتکا به دانش و عقلانیت کم‌هزینه و کم‌خطر پیچِ تندِ پیش‌آمده را رد کنیم.
خدمات مشاوره روانشناسی و روانشناسی فردی در موسسه روانشناسی سرو
