آیا الکل محرک است یا کُند کننده؟
الکل اثرات تحریکی دارد؛ اما در اصل باعث کُندی و کرختی می‌شود. الکل روی سیستم عصبی مرکزی و در نهایت، بر نحوۀ ارتباط مغز با عصب‌های بدن شما تاثیر می‌گذارد. کُندسازها (موادی که باعث کاهش تحریک عضلات بدن می‌شوند) روی یکی از انتقال‌دهنده‌های عصبی به نام گاماآمینوبوتیریک اسید یا گابا اثر می‌گذارند و فعالیت مغز را کند می‌کنند. عوارضی مثل احساس آرامش، خواب‌آلودگی، کلام نامفهوم، لجام‌گسیختگی و بی‌تعادلی از نتایج این تأثیر هستند. علاوه‌براین، مصرف بیش‌ازحد و یکباره الکل عوارض شدیدتری مثل از دست دادن حافظه، کما و حتی مرگ را به دنبال دارد.
کُندسازها چه اثری روی جسم و ذهن می‌گذارند؟
محرک بودن الکل، باوری اشتباه اما رایج است؛ چون الکل با خود بسیاری از نشانه‌های تحریک، مثل تندی ضربان قلب، گوش‌به‌زنگی و پرخاش را به‌همراه دارد. برخی افراد با مصرف الکل اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس بیشتری پیدا می‌کنند. همچنین الکل باعث کاهش اضطراب می‌شود که درنتیجه برخی افراد با مصرف آن پرحرف و اجتماعی می‌شوند و احساس می‌کنند انرژی‌شان بیشتر شده است. همچنین ممکن است از نوشیدن آن احساس سرخوشی کنید، چون الکل باعث آزاد شدن دوپامین در مغز می‌شود. به این ترتیب، شما را به ادامه نوشیدن تشویق می‌کند. البته این حس سرخوشی چندان پایدار نیست. کُندسازها به «ضدحال‌ها» معروف هستند، چون تحریک‌پذیری فرد را کاهش می‌دهند. علاوه‌برالکل (آکا اتانول)، باربیتورات، بنزودیازپین و داروهای سداتیو و هیپنوتیک نیز همین اثرات را شامل می‌شود. مرسوم‌ترین کُندسازها شامل موارد زیر هستند:
- زاناکس
- دیازپام
- هالسیون
- کلونوپین
عوارض جانبی معمول
عوارض مصرف الکل تاحدود زیادی به میزان مصرف و سرعت مصرف بستگی دارد. به علاوه، فاکتورهای مختلفی مثل گذشته شخص، ژنتیک، سایز بدن، جنسیت، میزان تحمل هم سهم موثری در بروز عوارض الکل دارند. عوارض جانبی مصرف الکل به‌طور معمول شامل موارد زیر است:
- فشار خون پایین؛
- عدم تعادل؛
- هذیان؛
- تار شدن دید؛
- سردرد؛
- کاهش زمان واکنش؛
- تهوع؛
- استفراغ؛
- سرگیجه؛
- اختلال در عملکرد ذهن؛
- کند شدن تنفس؛
- از دست دادن هوشیاری؛
- از دست دادن حافظه.
نوشیدن بیش‌ازحد ممکن است منجر به مسمومیت الکلی، از کار افتادن سیستم تنفسی، کما و مرگ شود. کسانی که سابقه اوردوز (Overdose) داشته‌اند، ممکن است علائمی مثل آشفتگی ذهنی، استفراغ، بی‌هوشی، کندشدن ضربان قلب، پایین آمدن دمای بدن، بنفش شدن پوست و تنفس نامنظم را نیز تجربه کنند. برخی عوارض بلندمدت سوءمصرف الکل شامل موارد زیر است:
- زخم؛
- بیماری کبد؛
- بیماری قلبی عروقی؛
- بیماری‌های مزمن؛
- اضطراب؛
- افسردگی.
مصرف طولانی‌مدت الکل با سرطان و خودکشی نیز ارتباط دارد.
عوارض
طبق پژوهش‌ها، اثر محرک الکل بر افراد پرمصرف درمقایسه با افراد کم مصرف یا غیرالکلی، از اثر آرام‌بخشی آن بیشتر است. به‌همین خاطر احتمال ابتلای آنها به اختلال مصرف الکل بیشتر است. نوشیدن الکل حتی برای کسانی که دچار سوءمصرف یا اعتیاد به آن نمی‌شوند زیان‌آور است. به‌همین دلیل مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه می‌کند که تا حد امکان از مصرف بیش‌از حد الکل در قالب زیاده‌روی در مصرف و پرنوشی پرهیز کنید. همچنین، مصرف الکل را در زمان بارداری و در سنین زیر 21 سال هم از فاکتورهای منع مصرف است.
الکل سالانه باعث مرگ 95 هزار نفر می‌شود که معادل 261 فوتی در روز است.
اگرچه ممکن است از نوشیدن الکل احساس خوبی به شما دست دهد، اما الکل ترکیبات شیمیایی مغز را تغییر می‌دهد و روی رفتار و افکار شما اثر می‌گذارد. با بالا رفتن غلظت الکل خون خطرات آن نیز افزایش می‌یابد. سوء مصرف الکل علاوه بر اینکه به سلامت جسم و روان شما آسیب می‌زند، اطرافیان‌تان را نیز آزار می‌دهد، به‌خصوص اگر تحت تأثیر الکل دست به رفتارهای مخاطره‌آمیزی مثل رانندگی، رابطه جنسی محافظت‌نشده و دعوا بزنید.
درمان
مصرف الکل شما هرچقدر هم که زیاد باشد بهبودی از آن غیرممکن نیست. اگر با متخصص سلامت روان صحبت کنید، می‌توانید تصمیم بگیرید که کدام روش درمانی برای شما و موقعیت شما بهتر است. برای درمان می‌توانید از دارو یا تکنیک‌های درمانی استفاده کنید.
دارو
اگر تحت فشار نشانه‌های ترک الکل قرار دارید یا می‌خواهید وسوسه نوشیدن الکل را کم کنید می‌توانید از داروهای تجویزی استفاده کنید. نالترکسون، آکامپروسات و دی‌سولفیرام داروهایی هستند که به تأیید سازمان غذا و دارو رسیده‌اند. نالترکسون برای کم کردن مصرف الکل نیز استفاده می‌شود و می‌توانید در روش ترک تدریجی از آن استفاده کنید. هدف این روش که به روش سینکلر معروف است، کاهش مصرف الکل است. در این روش از افراد خواسته می‌شود که همراه با الکل نالترکسون مصرف کنند. چون این دارو جلوی سرخوشی ناشی از الکل را می‌گیرد، فرد متوجه می‌شود که نوشیدن الکل مانند قبل لذت‌بخش نیست و به‌تدریج مصرف خود را کم می‌کند.
تکنیک‌های درمانی
تکنیک‌های درمانی مختلفی وجود دارند که از میان آنها می‌توانیم به ترومادرمانی، رفتاردرمانی دیالکتیکی، رفتاردرمانی شناختی و همچنین درمان‌های گروهی، خانوادگی و فردی اشاره کنیم. الکلی‌های گمنام، برنامه آموزش خودمدیریتی و بهبودی نمونه‌ای از این نهادها هستند. روشی که برای شما مؤثر است ممکن است برای دیگری مؤثر نباشد. پس می‌توانید درصورت نیاز از برنامه‌های جایگزین استفاده کنید.
